Au reste, nous ne prétendons pas faire une édition de référence… mais rendre service : c’est l’ambition « médiocre » du site Lutèce.
PHAEDRA
A) PERSONAE :
HIPPOLYTUS
PHAEDRA
NUTRIX
THESEUS
NUNTIUS
B) CHORUS ATHENIENSIUM
C) FAMULI THESEI
FAMULAE PHAEDRAE
VENATORES (COMITES HIPPOLYTI)
D) Scaena Athenis vel prope Athenas
HIPPOLYTUS, <VENATORES>
HIPPOLYTUS
Ite, umbrosas cingite silvas
summaque montis juga, Cecropii !
Celeri planta lustrate vagi
quae saxosae loca Parnetho
subjecta jacent, quae Thriasiis 5
vallibus amnis rapida currens
verberat unda; scandite colles
semper canos nive Riphaea ;
Hac, Aegalei qua nemus alta
texitur alno, qua prata jacent 10
quae rorifera mulcens aura
Zephyrus vernas evocat herbas,
ubi per graciles levis Ilisos,
ut Maeander super aequales, vers absent chez itinera electronica
labitur agros piger et steriles 15
amne maligno radit harenas ;
Vos qua Marathon tramite laevo
saltus aperit, qua comitatae
gregibus parvis nocturna petunt
pabula fetae, vos qua tepidis 20
subditus austris frigora mollit
durus Acharneus.
Alius rupem dulcis Hymetti,
parvas alius calcet Aphidnas :
pars alia diu vacat immunis 25
qua curvati litora ponti
Sunion urget. Si quem tangit
gloria silvae, vocat hunc Phlye:
hic versatur metus agricolis
vulnere multo jam notus aper. 30
At vos laxas canibus tacitis
mittite habenas, teneant acres
lora Molossos et pugnaces
tendant Cretes fortia trito
vincula collo. 35
At Spartanos (genus est audax 35 b
avidumque ferae) nodo cautus
propiore liga: veniet tempus,
cum latratu cava saxa sonent ;
nunc demissi nare sagaci
captent auras lustraque presso 40
quaerant rostro, dum lux dubia est,
dum signa pedum roscida tellus
impressa tenet. Alius raras
cervice gravi portare plagas,
alius teretes properet laqueos. 45
picta rubenti linea pinna
vano cludat terrore feras.
Tibi vibretur missile telum,
tu grave dextra laevaque simul
robur lato dirige ferro, (nous gardons la numérotation du Budé)
tu praecipites clamore feras 50
subsessor ages; tu jam victor
curvo solves viscera cultro.
Ades en comiti, diva virago,
cujus regno pars terrarum
secreta vacat, cujus certis 55
petitur telis fera quae gelidum
potat Araxen et quae stanti
ludit in Histro. Tua Gaetulos
dextra leones, tua Cretaeas
sequitur cervas; nunc veloces 60
figis dammas leviore manu.
Tibi dant variae pectora tigres
tibi villosi terga bisontes
latisque feri cornibus uri.
Quicquid solis pascitur arvis, 65
sive illud Arabs divite silva
sive illud inops novit Garamans 68
vacuisque vagus Sarmata campis, 71
sive ferocis juga Pyrenes 69
sive Hyrcani celant saltus, 70
arcus metuit, Diana, tuos. 72
Tua si gratus numina cultor
tulit in saltus, retia vinctas
tenuere feras ; nulli laqueum 75
rupere pedes: fertur plaustro
praeda gementi ; tum rostra canes
sanguine multo rubicunda gerunt
repetitque casas rustica longo
turba triumpho. 80
En diva faves : signum arguti
misere canes. - Vocor in silvas.
Hac, hac pergam qua via longum
compensat iter.
PHAEDRA, NUTRIX
PHAEDRA
O magna vasti Creta dominatrix freti 85
cujus per omne litus innumerae rates
tenuere pontum, quicquid Assyria tenus
tellure Nerea pervium rostris secas,
cur me in penates obsidem invisos datam
hostique nuptam degere aetatem in malis 90
lacrimisque cogis? Profugus en conjunx abest
praestatque nuptae quam solet Theseus fidem.
Fortis per altas invii retro lacus
vadit tenebras miles audacis proci,
solio ut revulsam regis inferni abstrahat; 95
pergit furoris socius, haud illum timor
pudorqu tenuit: - stupra et illicitos toros
Acheronte in imo quaerit Hippolyti pater.
Sed major alius incubat maestae dolor.
Non me quies nocturna, non altus sopor 100
solvere curis: alitur et crescit malum
et ardet intus qualis Aetnaeo vapor
exundat antro. Palladis telae uacant
et inter ipsas pensa labuntur manus;
non colere donis templa votivis libet, 105
non inter aras, Atthidum mixtam choris,
jactare tacitis conscias sacris faces,
nec adire castis precibus aut ritu pio
adjudicatae praesidem terrae deam:
juvat excitatas consequi cursu feras 110
et rigida molli gaesa jaculari manu.
Quo tendis, anime? Quid furens saltus amas?
Fatale miserae matris agnosco malum:
peccare noster novit in silvis amor.
Genetrix, tui me miseret : infando malo 115
correpta pecoris efferum saevi ducem
audax amasti; torvus, impatiens jugi
adulter ille, ductor indomiti gregis… -
sed amabat aliquid. Quis meas miserae deus
aut quis juvare Daedalus flammas queat? 120
Non si ipse remeet, arte Mopsopia potens
qui nostra caeca monstra conclusit domo,
promittat ullam casibus nostris opem.
Stirpem perosa Solis invisi Venus
per nos catenas vindicat Martis sui 125
suasque, probris omne Phoebeum genus
onerat nefandis: nulla Minois levi
defuncta amore est, jungitur semper nefas.
NUTRIX
Thesea conjunx, clara progenies Jovis,
nefanda casto pectore exturba ocius, 130
extingue flammas neve te dirae spei
praebe obsequentem: quisquis in primo obstitit
pepulitque amorem, tutus ac victor fuit; qui blandiendo dulce nutrivit malum,
sero recusat ferre quod subiit jugum. 135
Nec me fugit, quam durus et veri insolens
ad recta flecti regius nolit tumor;
quemcumque dederit exitum casus feram:
fortem facit vicina libertas senem.
Honesta primum est velle nec labi via, 140
Pudor ; est secundus nosse peccandi modum.
Quo, misera, pergis? Quid domum infamem grauas
superasque matrem? Majus est monstro nefas:
nam monstra fato, moribus scelera imputes.
Si, quod maritus supera non cernit loca, 145
tutum esse facinus credis et vacuum metu,
erras; teneri crede Lethaeo abditum
Thesea profundo et ferre perpetuam Styga:
quid ille, lato maria qui regno premit
populisque reddit jura centenis pater 150
latere tantum facinus occultum sinet?
Sagax parentum est cura. Credamus tamen
astu doloque tegere nos tantum nefas:
quid ille rebus lumen infundens suum,
matris parens? Quid ille qui mundum quatit 155
vibrans corusca fulmen Aetnaeum manu,
sator deorum? Credis hoc posse effici,
inter videntes omnia ut lateas avos?
Sed ut secundus numinum abscondat favor
coitus nefandos utque contingat stupro 160
negata magnis sceleribus semper fides,
quid poena praesens conscius mentis pavor
animusque culpa plenus et semet timens?
Scelus aliqua tutum, nulla securum tulit.
Compesce amoris impii flammas, precor, 165
nefasque quod non ulla tellus barbara
commisit umquam, non vagus campis Geta
nec inhospitalis Taurus aut sparsus Scythes;
expelle facinus mente castifica horridum
memorque matris metue concubitus novos. 170
Miscere thalamos patris et gnati apparas
uteroque prolem capere confusam impio?
Perge et nefandis verte naturam ignibus. -
cur monstra cessant? Aula cur fratris vacat?
Prodigia totiens orbis insueta audiet, 175
natura totiens legibus cedet suis,
quotiens amabit Cressa?
PH. Quae memoras scio
vera esse, nutrix; sed furor cogit sequi
pejora. Vadit animus in praeceps sciens
remeatque frustra sana consilia appetens. 180
Sic, cum gravatam navita adversa ratem
propellit unda, cedit in vanum labor
et victa prono puppis aufertur vado.
Quid ratio possit? Vicit ac regnat furor
potensque tota mente dominatur deus. 185
Hic volucer omni pollet in terra patens (des leçons multiples sur PATENS)
laesumque flammis torret indomitis Jovem;
Gradivus istas belliger sensit faces,
opifex trisulci fulminis sensit deus,
et qui furentis semper Aetnaeis jugis 190
versat caminos igne tam parvo calet;
ipsumque Phoebum, tela qui nervo regit,
figit sagitta certior missa puer
volitatque caelo pariter et terris gravis.
NUT. Deum esse amorem turpis et vitio favens 195
finxit libido, quoque liberior foret
titulum furori numinis falsi addidit.
Natum per omnis scilicet terras vagum
Erycina mittit, ille per caelum volans
proterva tenera tela molitur manu 200
regnumque tantum minimus e superis habet ;
vana ista demens animus ascivit sibi
Venerisque numen finxit atque arcus dei.
Quisquis secundis rebus exultat nimis
fluitque luxu, semper insolita appetit. 205
Tunc illa magnae dira fortunae comes
subit libido : non placent suetae dapes,
non tecta sani moris aut vilis scyphus.
Cur in penates rarius tenues subit
haec delicatas eligens pestis domos? 210
Cur sancta parvis habitat in tectis Venus
mediumque sanos vulgus affectus tenet
et se coercent modica ? Contra divites
regnoque fulti plura quam fas est petunt ?
Quod non potest vult posse qui nimium potest. 215
Quid deceat alto praeditam solio vide:
metue ac verere sceptra remeantis viri. Budé :remeandis (sic !)
PH.. Amoris in me maximum regnum reor
reditusque nullos metuo: non umquam amplius
convexa tetigit supera qui mersus semel 220
adiit silentem nocte perpetua domum.
NUT Ne crede Diti. Clauserit regnum licet,
canisque diras Stygius observet fores:
solus negatas inveniet Theseus vias.
PH. Veniam ille amori forsitan nostro dabit. 225
NUT. Immitis etiam conjugi castae fuit:
experta saevam est barbara Antiope manum.
Sed posse flecti conjugem iratum puta :
quis hujus animum flectet intractabilem ?
Exosus omne feminae nomen fugit, 230
immitis annos caelibi vitae dicat,
conubia vitat: genus Amazonium scias.
PH.Hunc in nivosi collis haerentem jugis
et aspera agili saxa calcantem pede
sequi per alta nemora, per montes placet. 235
NUT. Resistet ille seque mulcendum dabit
castosque ritus Venere non casta exuet?
Tibi ponet odium, cujus odio forsitan
persequitur omnes ? Precibus haud vinci potest :
Ferus est.
PH. Amore didicimus vinci feros. 240
NUT Fugiet
PH. Per ipsa maria si fugiat, sequar.
NUT Patris memento.
PH. Meminimus matris simul.
NUT. Genus omne profugit.
PH. Paelicis careo metu.
NUT. Aderit maritus.
PH. Nempe Pirithoi comes ?
NUT. Aderitque genitor.
PH. Mitis Ariadnae pater. 245
NUT. Per has senectae splendidas supplex comas
fessumque curis pectus et cara ubera
precor, furorem siste teque ipsa adjuva :
pars sanitatis velle sanari fuit.
PH. Non omnis animo cessit ingenuo pudor. 250
Paremus, altrix. Qui regi non vult amor,
vincatur. Haud te, fama, maculari sinam.
Haec sola ratio est, unicum effugium mali :
virum sequamur, morte praevertam nefas.
NUT. Moderare, alumna, mentis effrenae impetus, 255
animos coerce. Dignam ob hoc vita reor
quod esse temet autumas dignam nece.
PH. Decreta mors est : quaeritur fati genus.
Laqueone vitam finiam an ferro incubem ?
An missa praeceps arce Palladia cadam ? 260
Proin castitatis vindicem armemus manum.
NUT. Sic te senectus nostra praecipiti sinat
perire leto ? Siste furibundum impetum.
PH.Haud quisquam ad vitam facile revocari potest ;
prohibere nulla ratio periturum potest, 265
ubi qui mori constituit et debet mori.
NUT. Solamen annis unicum fessis, era,
si tam protervus incubat menti furor,
contemne famam : - fama vix vero favet,
pejus merenti melior et pejor bono. 270
Temptemus animum tristem et intractabilem.
Meus iste labor est aggredi juvenem ferum
mentemque saevam flectere immitis viri.
CHORUS
Diva non miti generata ponto,
quam vocat matrem geminus Cupido, 275
impotens flammis simul et sagittis
iste lascivus puer et renidens
tela quam certo moderatur arcu !
Labitur totas furor in medullas
igne furtivo populante venas. 280
Non habet latam data plaga frontem,
sed vorat tectas penitus medullas.
Nulla pax isti puero : per orbem
spargit effusas agilis sagittas ;
quaeque nascentem videt ora solem, 285
quaeque ad Hesperias jacet ora metas,
si qua ferventi subjecta cancro est,
si qua Parrhasiae glacialis ursae
semper errantes patitur colonos,
novit hos aestus. Juvenum feroces 290
concitat flammas senibusque fessis
rursus extinctos revocat calores,
virginum ignoto ferit igne pectus
et jubet caelo superos relicto
vultibus falsis habitare terras : 295
Thessali Phoebus pecoris magister
egit armentum positoque plectro
impari tauros calamo vocavit.
Induit formas quotiens minores
ipse qui caelum nebulasque ducit : 300
candidas ales modo movit alas,
dulcior vocem moriente cygno ;
fronte nunc torva petulans juvencus
virginum stravit sua terga ludo
perque fraternos nova regna fluctus 305
ungula lentos imitante remos
pectore adverso domuit profundum,
pro sua vector timidus rapina.
Arsit obscuri dea clara mundi
nocte deserta nitidosque fratri 310
tradidit currus aliter regendos :
ille nocturnas agitare bigas
discit et gyro breviore flecti,
nec suum tempus tenuere noctes
et dies tardo remeavit ortu, 315
dum tremunt axes graviore curru.
Natus Alcmena posuit pharetras
et minax vasti spolium leonis,
passus aptari digitis zmaragdos
et dari legem rudibus capillis ; 320
crura distincto religavit auro,
luteo plantas cohibente socco ;
et manu clavam modo qua gerebat,
fila deduxit properante fuso :
Vidit Persis ditique ferax 325
Lydia regno dejecta feri
terga leonis umerisque quibus
sederat alti regia caeli
tenuem Tyrio stamine pallam.
Sacer est ignis (credite laesis) 330
nimiumque potens.Qua terra salo
cingitur alto quaque per ipsum
candida mundum sidera currunt,
haec regna tenet puer immitis,
spicula cujus sentit in imis 335
caerulus undis grex Nereidum
flammamque nequit relevare mari.
Ignes sentit genus aligerum ;
Venere instinctus suscipit audax
grege pro toto bella juvencus ; 340
si conjugio timuere suo,
poscunt timidi proelia cervi
et mugitu dant concepti
signa furoris.Tunc virgatas
India tigres decolor horret ; 345
tunc vulnificos acuit dentes
aper et toto est spumeus ore,
Poeni quatiunt colla leones
cum movit Amor; tum silva gemit
murmure saevo.Amat insani 350
belua ponti Lucaeque boves:
vindicat omnem sibi naturam :
nihil immune est, odiumque perit
cum jussit Amor; veteres cedunt
ignibus irae. - Quid plura canam ? 355
Vincit saevas cura novercas
NUTRIX, <CHORUS>
CHORUS
Altrix, profare quid feras; quonam in loco est
Regina ? saevis ecquis est flammis modus ?
NUT. Spes nulla tantum posse leniri malum 360
finisque flammis nullus insanis erit.
Torretur aestu tacito et inclusus quoque,
quamvis tegatur, proditur vultu furor;
erumpit oculis ignis et lassae genae
lucem recusant ; nil idem dubiae placet 365
artusque varie jactat incertus dolor.
Nunc ut soluto labitur moriens gradu
et vix labante sustinet collo caput,
nunc se quieti reddit et, somni immemor,
noctem querelis ducit ; attolli jubet 370
iterumque poni corpus et solvi comas
rursusque fingi ; semper impatiens sui
mutatur habitus. Nulla jam cereris subit
cura aut salutis; vadit incerto pede,
jam viribus defecta : non idem vigor, 375
non ora tinguens nitida purpureus rubor ;
populatur artus cura, jam gressus tremunt
tenerque nitidi corporis cecidit decor.
Et qui ferebant signa Phoebeae facis
oculi nihil gentile nec patrium micant. 380
Lacrimae cadunt per ora et assiduo genae
rore irrigantur, qualiter Tauri jugis
tepido madescunt imbre percussae nives.
Sed en, patescunt regiae fastigia :
reclinis ipsa sedis auratae toro 385
solitos amictus mente non sana abnuit.
PHAEDRA, <CHORUS, NUTRIX, FAMULAE>
PH.Removete, famulae, purpura atque auro inlitas
vestes, procul sit muricis Tyrii rubor,
quae fila ramis ultimi Seres legunt :
brevis expeditos zona constringat sinus, 390
cervix monili vacua, nec niveus lapis
deducat auris, Indici donum maris;
odore crinis sparsus Assyrio vacet.
Sic temere jactae colla perfundant comae
umerosque summos, cursibus motae citis 395
ventos sequantur. Laeua se pharetrae dabit,
hastile vibret dextra Thessalicum manus :
talis severi mater Hippolyti fuit :
qualis relictis frigidi Ponti plagis
egit catervas Atticum pulsans solum 400
Tanaitis aut Maeotis et nodo comas
coegit emisitque, lunata latus
protecta pelta, talis in silvas ferar.
CHORUS
Sepone questus: non levat miseros dolor ;
agreste placa virginis numen deae. 405
NUTRIX, HIPPOLYTUS
NUT. Regina nemorum, sola quae montes colis
et una solis montibus coleris dea,
converte tristes ominum in melius minas.
O magna silvas inter et lucos dea
clarumque caeli sidus et noctis decus, 410
cujus relucet mundus alterna vice,
Hecate triformis, en ades coeptis favens.
Animum rigentem tristis Hippolyti doma :
det facilis aures ; mitiga pectus ferum :
amare discat, mutuos ignes ferat. 415
Inflecte mentem: torvus, aversus, ferox
in jura Veneris redeat. Huc vires tuas
intende : sic te lucidi vultus ferant
et nube rupta cornibus puris eas,
sic te regentem frena nocturni aetheris 420
detrahere numquam Thessali cantus queant
nullusque de te gloriam pastor ferat.
Ades invocata, jam faves votis, dea :
ipsum intuor sollemne venerantem sacrum
nullo latus comitante. - Quid dubitas? Dedit 425
tempus locumque casus: utendum artibus.
Trepidamus ? Haud est facile mandatum scelus
Audere ; verum jussa qui regis timet
deponat omne et pellat ex animo decus :
malus est minister regii imperii pudor. 430
HIP.Quid huc seniles fessa moliris gradus,
o fida nutrix, turbidam frontem gerens
et maesta vultu? Sospes est certe parens
sospesque Phaedra stirpis et geminae jugum ?
NUT. Metus remitte. Prospero regnum in statu est 435
domusque florens sorte felici viget.
Sed tu beatis mitior rebus veni :
namque anxiam me cura sollicitat tui,
quod te ipse poenis grauibus infestus domas.
Quem fata cogunt, ille cum venia est miser ; 440
At, si quis ultro se malis offert volens
seque ipse torquet, perdere est dignus bona
quis nescit uti. Potius annorum memor
mentem relaxa : noctibus festis facem
attolle ; curas Bacchus exoneret graves ; 445
aetate fruere : mobili cursu fugit.
Nunc facile pectus, grata nunc juveni Venus :
exultet animus. Cur toro viduo jaces ?
Tristem juventam solve; nunc cursus rape,
effunde habenas, optimos vitae dies 450
effluere prohibe. Propria descripsit deus
officia et aevum per suos duxit gradus :
laetitia juvenem, frons decet tristis senem.
Quid te coherces et necas rectam indolem ?
Seges illa magnum fenus agricolae dabit 455
quaecumque laetis tenera luxuriat satis,
arborque celso vertice evincet nemus
quam non maligna caedit aut resecat manus :
ingenia melius recta se in laudes ferunt,
si nobilem animum vegeta libertas alit. 460
Truculentus et silvester ac vitae inscius
tristem juventam Venere deserta coles ?
Hoc esse munus credis indictum viris,
ut dura tolerent, cursibus domitent equos
et saeva bella Marte sanguineo gerant ? 465
Providit ille maximus mundi parens,
cum tam rapaces cerneret Fati manus,
ut damna semper subole repararet nova.
Excedat agedum rebus humanis Venus,
quae supplet ac restituit exhaustum genus : 470
orbis jacebit squalido turpis situ,
vacuum sine ullis piscibus stabit mare,
alesque caelo derit et silvis fera,
solis et aer pervius ventis erit.
Quam varia leti genera mortalem trahunt 475
carpuntque turbam : pontus et ferrum et doli !
sed fata credas desse : sic atram Styga
jam petimus ultro. Caelibem vitam probet
sterilis juventus: hoc erit, quidquid vides,
unius aevi turba et in semet ruet. 480
Proinde vitae sequere naturam ducem :
urbem frequenta, civium coetus cole.
HIP.Non alia magis est libera et vitio carens
ritusque melius uita quae priscos colat,
quam quae relictis moenibus silvas amat. 485
Non illum avarae mentis inflammat furor
qui se dicavit montium insontem jugis,
non aura populi et vulgus infidum bonis,
non pestilens invidia, non fragilis favor,
non ille regno servit aut regno imminens 490
vanos honores sequitur aut fluxas opes,
spei metusque liber, haud illum niger
edaxque livor dente degeneri petit ;
nec scelera populos inter atque urbes sata
novit nec omnes conscius strepitus pavet 495
aut verba fingit ; mille non quaerit tegi
dives columnis nec trabes multo insolens
suffigit auro ; non cruor largus pias
inundat aras, fruge nec sparsi sacra
centena nivei colla summittunt boves. 500
Sed rure vacuo potitur et aperto aethere
innocuus errat. Callidas tantum feris
struxisse fraudes novit et fessus gravi
labore niveum corpus Iliso fovet :
nunc ille ripam celeris Alphei legit, 505
nunc nemoris alti densa metatur loca,
ubi Lerna puro gelida perlucet vado,
sedesque mutat : hinc aves querulae fremunt
ornique ventis lene percussae tremunt
veteresque fagi. Vivit aut amnis vagi 510
pressisse ripas, caespite aut nudo leves
duxisse somnos, sive fons largus citas
defundit undas, sive per flores novos
fugiente dulcis murmurat rivo sonus.
Excussa silvis poma compescunt famem 515
et fraga parvis vulsa dumetis cibos
faciles ministrant. Regios luxus procul
est impetus fugisse : sollicito bibunt
auro superbi ; quam juvat nuda manu
captasse fontem : certior somnus premit 520
secura duro membra versantem toro.
Non in recessu furta et obscuro improbus
quaerit cubili seque multiplici timens
domo recondit : aethera ac lucem petit
et teste caelo vivit. Hoc equidem reor 525
vixisse ritu prima quos mixtos diis
profudit aetas. Nullus his auri fuit
caecus cupido, nullus in campo sacer
divisit agros arbiter populis lapis ;
nondum secabant credulae pontum rates : 530
sua quisque norat maria ; non vasto aggere
crebraque turre cinxerant urbes latus ;
non arma saeva miles aptabat manu
nec torta clausas fregerat saxo gravi
ballista portas, jussa nec dominum pati 535
juncto ferebat terra servitium bove :
sed arva per se feta poscentes nihil
pavere gentes, silva nativas opes
et opaca dederant antra nativas domos.
Rupere foedus impius lucri furor 540
et ira praeceps quaeque succensas agit
libido mentes ; venit imperii sitis
cruenta, factus praeda majori minor :
pro jure vires esse. Tum primum manu
bellare nuda saxaque et ramos rudes 545
vertere in arma : non erat gracili levis
armata ferro cornus aut longo latus
mucrone cingens ensis aut crista procul
galeae comantes : tela faciebat dolor.
Invenit artes bellicus Mavors novas 550
et mille formas mortis. Hinc terras cruor
infecit omnis fusus et rubuit mare.
Tum scelera dempto fine per cunctas domos
iere, nullum caruit exemplo nefas :
a fratre frater, dextera gnati parens 555
cecidit, maritus conjugis ferro jacet
perimuntque fetus impiae matres suos ;
taceo novercas: Mitius nil est feris.
Sed dux malorum femina : haec scelerum artifex
obsedit animos, hujus infestis stupris 560
fumant tot urbes, bella tot gentes gerunt
et versa ab imo regna tot populos premunt.
Sileantur aliae : sola conjunx Aegei,
Medea, reddet feminas dirum genus.
NUT. Cur omnium fit culpa paucarum scelus ? 565
HIP. Detestor omnis, horreo, fugio, execror.
Sit ratio, sit natura, sit dirus furor :
odisse placuit. Ignibus junges aquas
et amica ratibus ante promittet vada
incerta Syrtis, ante ab extremo sinu 570
Hesperia Tethys lucidum attollet diem
et ora dammis blanda praebebunt lupi,
quam victus animum feminae mitem geram.
NUT. Saepe obstinatis induit frenos Amor
et odia mutat. Regna materna aspice : 575
illae feroces sentiunt Veneris jugum ;
testaris istud unicus gentis puer.
HIP. Solamen unum matris amissae fero,
odisse quod jam feminas omnis licet.
NUT. Vt dura cautes undique intractabilis 580
resistit undis et lacessentes aquas
longe remittit, verba sic spernit mea.
Sed Phaedra praeceps graditur, impatiens morae.
Quo se dabit fortuna ? Quo verget furor ?
Terrae repente corpus exanimum accidit 585
et ora morti similis obduxit color.
Attolle vultus, dimove vocis moras :
tuus en, alumna, temet Hippolytus tenet.
PHAEDRA ET IDEM
PH.Quis me dolori reddit atque aestus graves
reponit animo ? Quam bene excideram mihi ! 590
HIP.Cur dulce munus redditae lucis fugis?
PH. Aude, anime, tempta, perage mandatum tuum.
Intrepida constent verba : qui timide rogat
docet negare. Magna pars sceleris mei
olim peracta est ; serus est nobis pudor : 595
amavimus nefanda. Si coepta exsequor,
forsan jugali crimen abscondam face :
honesta quaedam scelera successus facit.
en, incipe, anime ! - Commodes paulum, precor,
secretus aures. si quis est abeat comes. 600
HIP.En locus ab omni liber arbitrio vacat.
PH. Sed ora coeptis transitum verbis negant;
vis magna vocem mittit et major tenet.
Vos testor omnis, caelites, hoc quod volo
[me nolle] 605.
HIP. Animusne cupiens aliquid effari nequit ?
PH. Curae leves loquuntur, ingentes stupent.
HIP.Committe curas auribus, mater, meis.
PH. Matris superbum est nomen et nimium potens :
nostros humilius nomen affectus decet ; 610
me vel sororem, Hippolyte, vel famulam voca,
famulamque potius : omne servitium feram.
non me per altas ire si jubeas nives,
pigeat gelatis ingredi Pindi jugis;
non, si per ignes ire et infesta agmina, 615
cuncter paratis ensibus pectus dare.
Mandata recipe sceptra, me famulam accipe :
te imperia regere, me decet jussa exequi :
muliebre non est regna tutari viri :
tu qui juventae flore primaevo viges, 620
cives paterno fortis imperio rege,
sinu receptam supplicem ac servam tege:
miserere viduae.
HIP. Summus hoc omen deus
avertat. Aderit sospes actutum parens.
PH.Regni tenacis dominus et tacitae Stygis 625
nullam relictos fecit ad superos viam :
thalami remittet ille raptorem sui ?
Nisi forte amori placidus et Pluton sedet.
HIP.Illum quidem aequi caelites reducem dabunt,
sed dum tenebit vota in incerto dues 630
pietate caros debita fratres colam,
et te merebor esse ne viduam putes
ac tibi parentis ipse supplebo locum.
PH.O spes amantum credula, o fallax Amor !
Satisne dixi ? - Precibus admotis agam. 635
Miserere, tacitae mentis exaudi preces -
Libet loqui pigetque.
HIP. Quodnam istud malum est ?
PH.Quod in novercam cadere vix credas malum.
HIP Ambigua voce verba perplexa jacis:
effare aperte.
PH. Pectus insanum vapor 640
amorque torret. Intimis saevit ferus
penitus medullis atque per venas meat
visceribus ignis mersus et venus latens
ut agilis altas flamma percurrit trabes.
HIP. Amore nempe Thesei casto furis? 645
Ph. Hippolyte, sic est : Thesei vultus amo
illos priores quos tulit quondam puer,
cum prima puras barba signaret genas
monstrique caecam Gnosii vidit domum
et longa curva fila collegit via. 650
Quis tum ille fulsit ! Presserant vittae comam
et ora flavus tenera tinguebat pudor ;
inerant lacertis mollibus fortes tori ;
tuaeque Phoebes vultus aut Phoebi mei,
tuusque potius - talis, en talis fuit 655
cum placuit hosti, sic tulit celsum caput :
in te magis refulget incomptus decor ;
est genitor in te totus et torvae tamen
pars aliqua matris miscet ex aequo decus:
in ore Graio Scythicus apparet rigor. 660
Si cum parente Creticum intrasses fretum,
tibi fila potius nostra nevisset soror.
Te, te, soror, quacumque siderei poli
in parte fulges, invoco ad causam parem :
domus sorores una corripuit duas, 665
te genitor, at me gnatus. En supplex jacet
adlapsa genibus regiae proles domus.
Respersa nulla labe et intacta innocens
tibi mutor uni. Certa descendi ad preces :
finem hic dolori faciet aut vitae dies. 670
Miserere amantis.
HIP. Magne regnator deum,
tam lentus audis scelera, tam lentus uides ?
Et quando saeva fulmen emittes manu,
si nunc serenum est ? Omnis impulsus ruat
aether et atris nubibus condat diem, 675
ac versa retro sidera obliquos agant
retorta cursus. Tuque, sidereum caput,
radiate Titan, tu nefas stirpis tuae
speculare ? Lucem merge et in tenebras fuge.
Cur dextra, divum rector atque hominum, vacat 680
tua, nec trisulca mundus ardescit face ?
In me tona, me fige, me velox cremet
transactus ignis: sum nocens, merui mori:
placui novercae. dignus en stupris ego?
scelerique tanto visus ego solus tibi 685
materia facilis? Hoc meus meruit rigor ?
O scelere vincens omne femineum genus,
o majus ausa matre monstrifera malum
genetrice pejor! Illa se tantum stupro
contaminavit, et tamen tacitum diu 690
crimen biformi partus exhibuit nota,
scelusque matris arguit vultu truci
ambiguus infans : - ille te uenter tulit.
O ter quaterque prospero fato dati
quos hausit et peremit et leto dedit 695
odium dolusque : - genitor, invideo tibi :
Colchide noverca majus haec, majus malum est.
PH. Et ipsa nostrae fata cognosco domus :
fugienda petimus ; sed mei non sum potens.
Te vel per ignes, per mare insanum sequar 700
rupesque et amnes, unda quos torrens rapit ;
quacumque gressus tuleris hac amens agar : -
iterum, superbe, genibus advolvor tuis.
HIP. Procul impudicos corpore a casto amoue
Tactus: - quid hoc est ? Etiam in amplexus ruit ? 705
Stringatur ensis ; merita supplicia exigat.
En impudicum crine contorto caput
laeua reflexi : justior numquam focis
datus tuis est sanguis, arquitenens dea.
PH. Hippolyte, nunc me compotem voti facis ; 710
sanas furentem. Majus hoc voto meo est,
salvo ut pudore manibus immoriar tuis.
HIP. Abscede, vive, ne quid exores, et hic
contactus ensis deserat castum latus.
Quis eluet me Tanais aut quae barbaris 715
Maeotis undis Pontico incumbens mari ?
Non ipse toto magnus Oceano pater
tantum expiarit sceleris. O siluae, o ferae !
<NUTRIX, PHAEDRA>
NUT.Deprensa culpa est. Anime, quid segnis stupes ?
Regeramus ipsi crimen atque ultro impiam 720
Venerem arguamus : scelere velandum est scelus ;
tutissimum est inferre, cum timeas, gradum.
Ausae priores simus an passae nefas,
secreta cum sit culpa, quis testis sciet ?
Adeste, Athenae ! Fida famulorum manus, 725
fer opem ! Nefandi raptor Hippolytus stupri
instat premitque, mortis intentat metum,
ferro pudicam terret : - en praeceps abit
ensemque trepida liquit attonitus fuga.
Pignus tenemus sceleris. Hanc maestam prius 730
recreate. Crinis tractus et lacerae comae,
ut sunt, remaneant, facinoris tanti notae.
Perferte in aedes ! - Recipe jam sensus, era. aedes conj. Herrmann: urbem codd.
Quid te ipsa lacerans omnium aspectus fugis ?
Mens impudicam facere, non casus, solet. 735
CHORUS
Fugit insanae similis procellae,
ocior nubes glomerante Coro,
ocior cursum rapiente flamma,
stella cum ventis agitata longos
porrigit ignes. 740
Conferat tecum decus omne priscum
fama miratrix senioris aevi :
pulchrior tanto tua forma lucet,
clarior quanto micat orbe pleno
cum suos ignes coeunte cornu 745
junxit et curru properante pernox
exerit vultus rubicunda Phoebe
nec tenent stellae faciem minores ;
talis est, primas referens tenebras,
nuntius noctis, modo lotus undis 750
Hesperus, pulsis iterum tenebris
Lucifer idem.
Et tu, thyrsigera Liber ab India,
intonsa juvenis perpetuum coma,
tigres pampinea cuspide territans territans : temperans itinera electronica
ac mitra cohibens cornigerum caput,
non vinces rigidas Hippolyti comas.
Ne vultus nimium suspicias tuos :
omnis per populos fabula distulit,
Phaedrae quem Bromio praetulerit soror. 760
Anceps forma bonum mortalibus,
exigui donum breve temporis,
ut velox celeri pede laberis!
non sic prata novo vere decentia
aestatis calidae despoliat vapor, 765
saevit solstitio cum medius dies
et noctes brevibus praecipitat rotis.
Languescunt folio ut lilia pallido :
et gratae capiti deficiunt rosae,
ut fulgor teneris qui radiat genis 770
momento rapitur nullaque non dies
formonsi spolium corporis abstulit.
Res est forma fugax : quis sapiens bono
confidat fragili ? Dum licet, utere.
Tempus te tacitum subruit, horaque 775
semper praeterita deterior subit.
Quid deserta petis ? Tutior aviis
non est forma locis : te nemore abdito,
cum Titan medium constituit diem,
cingent turba licens, Naides improbae, 780
formonsos solitae claudere fontibus,
et somnis facient insidias tuis
lascivae nemorum noctivagae deae
Panes quas Dryades montivagi petunt.
Aut te stellifero despiciens polo 785
sidus post veteres Arcadas editum
currus non poterit flectere candidos.
Et nuper rubuit, nullaque lucidis
nubes sordidior vultibus obstitit ;
at nos solliciti numine turbido, 790
tractam Thessalicis carminibus rati,
tinnitus dedimus : tu fueras labor
et tu causa morae, te dea noctium
dum spectat celeres sustinuit vias.
Vexent hanc faciem frigora parcius, 795
haec solem facies rarius appetat :
lucebit Pario marmore clarius.
Quam grata est facies torva viriliter
et pondus veteris triste supercili !
Phoebo colla licet splendida compares : 800
illum caesaries nescia colligi
perfundens umeros ornat et integit ;
te frons hirta decet, te brevior coma
nulla lege jacens; tu licet asperos
pugnacesque deos viribus audeas 805
et vasti spatio vincere corporis:
aequas Herculeos nam juvenis toros,
Martis belligeri pectore latior.
si dorso libeat cornipedis vehi
frenis Castorea mobilior manu 810
Spartanum poteris flectere Cyllaron.
Ammentum digitis tende prioribus
et totis jaculum dirige viribus :
tam longe dociles spicula figere
non mittent gracilem Cretes harundinem. 815
Aut si tela modo spargere Parthico
in caelum placeat, nulla sine alite
descendent, tepido viscere condita
praedam de mediis nubibus afferent.
Raris forma viris (saecula prospice) 820
impunita fuit. Te melior deus
tutum praetereat formaque nobilis
deformis senii monstret imaginem.
Quid sinat inausum feminae praeceps furor ?
Nefanda juveni crimina insonti apparat. 825
En scelera ! Quaerit crine lacerato fidem,
decus omne turbat capitis, umectat genas :
instruitur omni fraude feminea dolus.
Sed iste quisnam est, regium in vultu decus
gerens et alto vertice attollens caput ? 830
Ut ora juveni paria Pittheo gerit ;
ni languido pallore canderent genae
staretque recta squalor incultus coma !
En ipse Theseus redditus terris adest.
THESEUS, NUTRIX
THESEUS
Tandem profugi noctis aeternae plagam 835
vastoque manes carcere umbrantem polum
et vix cupitum sufferunt oculi diem.
Jam quarta Eleusin dona Triptolemi secat
paremque totiens Libra composuit diem,
ambiguus ut me sortis ignotae labor 840
detinuit inter mortis et vitae mala.
Pars una vitae mansit extincto mihi :
Sensus. Malorum finis Alcides fuit,
qui cum revulsum Tartaro abstraheret canem,
me quoque supernas pariter ad sedes tulit. 845
Sed fessa virtus robore antiquo caret
trepidantque gressus. Heu, labor quantus fuit
Phlegethonte ab imo petere longinquum aethera
pariterque mortem fugere et Alcidem sequi.
Quis fremitus aures flebilis pepulit meas ? 850
Expromat aliquis. Luctus et lacrimae et dolor :
in limine ipso maesta lamentation ?
Auspicia digna prorsus inferno hospite.
NUT.Tenet obstinatum Phaedra consilium necis
fletusque nostros spernit ac morti imminet. 855
TH. Quae causa leti ? Reduce cur moritur viro ?
NUT. Haec ipsa letum causa maturum attulit.
TH. Perplexa magnum verba nescio quid tegunt.
Effare aperte, quis grauet mentem dolor. Quis : quos Budé
NUT.Haut pandit ulli ; maesta secretum occulit 860
statuitque secum ferre quo moritur malum.
Jam perge, quaeso, perge : properato est opus.
TH.Reserate clausos regii postes laris.
THESEUS, PHAEDRA, NUTRIX (TACITA)
<TH.> O socia thalami, sicine adventum viri
et expetiti conjugis vultum excipis ? 865
Quin ense viduas dexteram atque animum mihi
restituis et te quidquid e vita fugat
expromis ?
PH. Eheu, per tui sceptrum imperi,
magnanime Theseu, perque natorum indolem
tuosque reditus perque jam cineres meos, 870
permitte mortem.
TH. Causa quae cogit mori ?
PH.Si causa leti dicitur, fructus perit.
TH.Nemo istud alius, me quidem excepto, audiet.
PH.Aures pudica conjugis solas timet.
TH. Effare : fido pectore arcana occulam. 875
PH. Alium silere quod voles, primus sile.
TH. Leti facultas nulla continget tibi.
PH. Mori volenti desse mors numquam potest.
TH. Quod sit luendum morte delictum indica.
PH. Quod vivo.
TH. Lacrimae nonne te nostrae movent ? 880
PH. Mors optima est perire lacrimandum suis.
TH. Silere pergit. - Verbere ac vinclis anus
adstricta prodet quicquid haec fari abnuit.
Vincite ferro. Verberum vis extrahat
secreta mentis
PH. Ipsa jam fabor, mane. 885
TH. Quidnam ora maesta avertis et lacrimas genis
subito coortas veste praetenta optegis?
PH. Te, te, creator caelitum, testem invoco,
et te, coruscum lucis aetheriae jubar,
ex cujus ortu nostra dependet domus : 890
temptata precibus restiti ; ferro ac minis
non cessit animus : vim tamen corpus tulit.
Labem hanc pudoris eluet noster cruor.
TH. Quis, ede, nostri decoris eversor fuit?
PH.Quem rere minime.
TH. Quis sit audire expeto. 895
Ph. Hic dicet ensis, quem tumultu territus
liquit stuprator civium accursum timens.
TH. Quod facinus, heu me, cerno? Quod monstrum intuor?
regale patriis asperum signis ebur ;
capulo refulget, gentis Actaeae decus. 900
sed ipse quonam evasit ?
PH. Hi trepidum fuga
videre famuli concitum celeri pede.
TH. Pro sancta Pietas, pro gubernator poli
et qui secundum fluctibus regnum moves,
unde ista venit generis infandi lues ? 905
Hunc Graia tellus aluit an Taurus Scythes
Colchusque Phasis ? Redit ad auctores genus
stirpemque primam degener sanguis refert.
Est prorsus iste gentis armiferae furor,
odisse Veneris foedera et castum diu 910
vulgare populis corpus. O tetrum genus
nullaque victum lege melioris soli !
Ferae quoque ipsae Veneris evitant nefas,
generisque leges inscius servat pudor.
Vbi vultus ille et ficta majestas viri 915
atque habitus horrens, prisca et antiqua appetens,
morumque senium triste et affectus graves ?
O vita fallax, abditos sensus geris
animisque pulchram turpibus faciem induis :
pudor impudentem celat, audacem quies, 920
pietas nefandum ; vera fallaces probant
simulantque molles dura. Silvarum incola
ille efferatus, castus, intactus, rudis,
mihi te reservas ? A meo primum toro
et scelere tanto placuit ordiri virum ? 925
Jam jam superno numini grates ago,
quod icta nostra cecidit Antiope manu,
quod non ad antra Stygia descendens tibi
matrem reliqui. Profugus ignotas procul
percurre gentes : te licet terra ultimo 930
summota mundo dirimat Oceani plagis
orbemque nostris pedibus obversum colas,
licet in recessu penitus extremo abditus
horrifera celsi regna transieris poli
hiemesque supra positus et canas nives 935
gelidi frementes liqueris Boreae minas
post te furentes, sceleribus poenas dabis.
Profugum per omnis pertinax latebras premam :
Longínqua, clausa, abstrusa, diversa, invia
emetiemur, nullus obstabit locus : 940
scis unde redeam. Tela quo mitti haud queunt,
huc vota mittam : genitor aequoreus dedit
ut vota prono terna concipiam deo,
et invocata munus hoc sanxit Styge.
En perage donum triste, regnator freti ! 945
Non cernat ultra lucidum Hippolytus diem
adeatque manes juvenis iratos patri.
Fer abominandam nunc opem gnato, parens :
numquam supremum numinis munus tui
consumeremus, magna ni premerent mala ; 950
inter profunda Tartara et Ditem horridum
et imminentes regis inferni minas,
voto peperci : redde nunc pactam fidem.
Genitor, moraris ? Cur adhuc undae silent?
Nunc atra ventis nubila impellentibus 955
subtexe noctem, sidera et caelum eripe,
effunde pontum, vulgus aequoreum cie
fluctusque ab ipso tumidus Oceano voca.
CHORUS
O magna parens, Natura, deum
tuque igniferi rector Olympi, 960
qui sparsa cito sidera mundo
cursusque vagos rapis astrorum
celerique polos cardine versas,
cur tanta tibi cura perennes
agitare vices aetheris alti, 965
ut nunc canae frigora brumae
nudent siluas, nunc arbustis
redeant umbrae, nunc aestivi
colla leonis Cererem magno
fervore coquant viresque suas 970
temperet annus ? Sed cur idem
qui tanta regis, sub quo vasti
pondera mundi librata suos
ducunt orbes, hominum nimium
securus abes, non sollicitus 975
prodesse bonis, nocuisse malis ?
Res humanas ordine nullo
Fortuna regit sparsitque manu
munera caeca, pejora fovens :
vincit sanctos dira libido,
fraus sublimi regnat in aula; 980
Tradere turpi fasces populus
gaudet, eosdem colit atque odit.
Tristis virtus perversa tulit
praemia recti : castos sequitur 985
mala paupertas vitioque potens
regnat adulter : o vane pudor
falsumque decus!
Sed quid citato nuntius properat gradu
rigatque maestis lugubrem vultum genis ? 990
NUNTIUS, THESEUS, <CHORUS>
NUNTIUS
O sors acerba et dura, famulatus gravis,
cur me ad nefandi nuntium casus vocas?
TH. Ne metue cladis fortiter fari asperas :
non imparatum pectus aerumnis gero.
NUN.Vocem dolori lingua luctificam negat. 995
TH. Proloquere, quae sors aggravet quassam domum.
NUN. Hippolytus, heu me, flebili leto occubat.
TH. Gnatum parens obisse jam pridem scio :
nunc raptor obiit. Mortis effare ordinem.
NUN.Vt profugus urbem liquit infesto gradu 1000
celerem citatis passibus cursum explicans,
celso sonipedes ocius subigit jugo
et ora frenis domita substrictis ligat.
Tum multa secum effatus et patrium solum
abominatus saepe genitorem ciet 1005
acerque habenis lora permissis quatit :
cum subito vastum tonuit ex alto mare
crevitque in astra. Nullus inspirat salo
ventus, quieti nulla pars caeli strepit
placidumque pelagus propria tempestas agit. 1010
Non tantus Auster Sicula disturbat freta
nec tam furens Ionius exsurgit sinus
regnante Coro, saxa cum fluctu tremunt
et cana summum spuma Leucaten ferit.
Consurgit ingens pontus in vastum aggerem, 1015
tumidumque monstro pelagus terras ruit.
Nec ista ratibus tanta construitur lues :
terris minatur ; fluctus haud cursu levi
provolvitur; néscio quid onerato sinu
gravis unda portat. Quae novum tellus caput 1020
ostendit astris ? Cyclas exoritur nova ? 1021
Haec dum stupentes quaerimus, totum en mare 1025
immugit, omnes undique scopuli adstrepunt; 1026
Latuere rupes numine Epidauri dei 1022
et scelere petrae nobiles Scironides 1023
et quae duobus terra comprimitur fretis. 1024
Summum cacumen rorat expulso sale, 1027
spumat vomitque vicibus alternis aquas
qualis per alta vehitur Oceani freta
fluctum refundens ore physeter capax. 1030
Inhorruit concussus undarum globus
solvitque sese et litori invexit malum
majus timore, pontus in terras ruit
suumque monstrum sequitur. Nos quassat tremor. 1035
Quis habitus ille corporis vasti fuit !
Caerulea taurus colla sublimis gerens
erexit altam fronte viridanti jubam ;
stant hispidae aures, orbibus varius color,
et quem feri dominator habuisset gregis
et quem sub undis natus : hinc flammam vomunt 1040
oculi, hinc relucent caerula insignes nota ;
opima cervix arduos tollit toros
naresque hiulcis haustibus patulae fremunt;
musco tenaci pectus ac palear viret,
longum rubente spargitur fuco latus ; 1045
tum pone tergus ultima in monstrum coit
facies et ingens belua immensam trahit
squamosa partem. Talis extremo mari
pistrix citatas sorbet aut frangit rates.
Tremuere terrae, fugit attonitum pecus 1050
passim per agros, nec suos pastor sequi
meminit juvencos ; omnis e saltu fera
diffugit, omnis frigido exsanguis metu
venator horret. Solus immunis metu
Hippolytus artis continet frenis equos 1055
pavidosque notae vocis hortatu ciet.
Est alta ad Argos collibus ruptis via,
vicina tangens spatia suppositi maris ;
hic se illa moles acuit atque iras parat.
Ut cepit animos seque praetemptans satis 1060
prolusit irae, praepeti cursu evolat,
summam citato vix gradu tangens humum,
et torva currus ante trepidantis stetit.
Contra feroci gnatus insurgens minax
vultu nec ora mutat et magnum intonat : 1065
« Haud frangit animum vanus hic terror meum :
nam mihi paternus vincere est tauros labor. »
Inobsequentes protinus frenis equi
rapuere cursum jamque derrantes via,
quacumque rabidos pavidus evexit furor, 1070
hac ire pergunt seque per scopulos agunt.
At ille, qualis turbido rector mari
ratem retentat, ne det obliquum latus,
et arte fluctum fallit, haud aliter citos
currus gubernat : ora nunc pressis trahit 1075
constricta frenis : terga nunc torto frequens
verbere coercet. Sequitur adsiduus comes,
nunc aequa carpens spatia, nunc contra obvius
oberrat, omni parte terrorem movens.
Non licuit ultra fugere : nam toto obvius 1080
incurrit ore corniger ponti horridus.
Tum vero pavida sonipedes mente exciti
imperia solvunt seque luctantur jugo
eripere rectique in pedes jactant onus.
Praeceps in ora fusus implicuit cadens 1085
laqueo tenaci corpus et quanto magis
pugnat, sequaces hoc magis nodos ligat.
Sensere pecudes facinus - et curru levi
dominante nullo, qua timor jussit ruunt.
Talis per auras non suum agnoscens onus 1090
Solique falso creditum indignans diem
Phaethonta currus devio excussit polo.
Late cruentat arva et inlisum caput
scopulis resultat ; auferunt dumi comas,
et ora durus pulchra populatur lapis 1095
peritque multo vulnere infelix decor.
Moribunda celeres membra pervolvunt rotae ;
tandemque raptum truncus ambusta sude
medium per inguen stipite ingesto tenet,
paulumque domino currus affixo stetit. 1100
Haesere bijuges vulnere - et pariter moram
dominumque rumpunt. Inde semianimem secant
virgulta, acutis asperi vepres rubis
omnisque truncus corporis partem tulit.
Errant per agros funebris famuli manus, 1105
per illa qua distractus Hippolytus loca
longum cruenta tramitem signat nota,
maestaeque domini membra vestigant canes.
Necdum dolentum sedulus potuit labor
explere corpus. Hocine est formae decus ? 1110
Qui modo paterni clarus imperii comes
et certus heres siderum fulsit modo
passim ad supremos ille colligitur rogos
et funeri confertur.
TH. O nimium potens
quanto parentes sanguinis vinclo tenes 1115
natura ! Quam te colimus inviti quoque !
Occidere volui noxium, amissum fleo.
NUN. Haud flere honeste quisque quod voluit potest.
TH. Equidem malorum maximum hunc cumulum reor,
si abominanda casus optanda efficit. 1120
NUN.Et si odia servas, cur madent fletu genae ?
TH. Quod interemi, non quod amisi, fleo.
CHORUS
Quanti casus humana rotant !
minor in parvis Fortuna furit
leviusque ferit leviora deus ; 1125
servat placidos obscura quies
praebetque senes casa securos.
Admota aetheriis culmina sedibus
Euros excipiunt, excipiunt Notos,
insani Boreae minas 1130
imbriferumque Corum.
Raros patitur fulminis ictus
umida vallis :
tremuit telo Jovis altisoni
Caucasus ingens Phrygiumque nemus 1135
matris Cybeles : metuens caelo
Juppiter alto vicina petit ;
non capit umquam magnos motus
humilis tecti plebeia domus,
circa regna tonat. 1140
Volat ambiguis mobilis alis
hora, nec ulli praestat velox
Fortuna fidem. Hic qui clari
† sidera mundi.
nitidumque diem, nocte relicta, 1145
luget maestos tristis reditus
ipsoque magis flebile Averno
sedis patriae videt hospitium.
Pallas Actaeae veneranda genti,
quod tuus caelum superosque Theseus 1150
spectat et fugit Stygias paludes,
casta nil debes patruo rapaci :
constat inferno numerus tyranno.
Quae vox ab altis flebilis tectis sonat
strictoque vaecors Phaedra quid ferro parat ? 1155
THESEUS, PHAEDRA, CHORUS
TH. Quis te dolore percitam instigat furor ?
Quid ensis iste quidve vociferatio
planctusque supra corpus invisum volunt ?
PH. Me, me, profundi saeve dominator freti,
invade et in me monstra caerulei maris 1160
emitte, quidquid intimo Tethys sinu
extrema gestat, quidquid Oceanus vagis
complexus undis ultimo fluctu tegit.
O dure Theseu semper, o numquam ad tuos
tuto reverse : gnatus et genitor nece 1165
reditus tuos luere ; pervertis domum
amore semper conjugum aut odio nocens.
Hippolyte, tales intuor vultus tuos
talesque feci ? Membra quis saevus Sinis
aut quis Procrustes sparsit aut quis Cresius, 1170
Daedalea vasto claustra mugitu replens,
Taurus biformis ore cornigero ferox
Divulsit ? Heu me, quo tuus fugit decor
oculique nostrum sidus ? Exanimis jaces ?
Ades parumper verbaque exaudi mea. - 1175
nil turpe loquimur : hac manu poenas tibi
solvam et nefando pectori ferrum inseram
animaque Phaedram pariter ac scelere exuam
et te per undas perque Tartareos lacus,
per Styga, per amnes igneos amens sequar. 1180
Placemus umbras : capitis exuvias cape
laceraeque frontis accipe abscissam comam.
Non licuit animos jungere, at certe licet
Junxisse fata. Morere, si casta es, viro ;
si incesta, amori. Coniugis thalamos petam 1185
tanto impiatos facinore ? Hoc derat nefas,
ut vindicato sancta fruereris toro.
O mors amoris una sedamen mali,
o mors pudoris maximum laesi decus,
confugimus ad te: pande placatos sinus. 1190
Audite, Athenae, tuque, funesta pater
pejor noverca: falsa memoravi et nefas,
quod ipsa demens pectore insano hauseram,
mentita finxi. Vana punisti pater,
juvenisque castus crimine incesto jacet, 1195
pudicus, insons : - recipe jam mores tuos.
Mucrone pectus impium justo patet
cruorque sancto solvit inferias viro.
Quid facere rapto debeas gnato parens,
disce a noverca : condere Acherontis plagis. 1200
TH.Pallidi fauces Averni vosque, Taenarii specus,
unda miseris grata Lethes vosque, torpentes lacus,
impium rapite atque mersum premite perpetuis malis.
Nunc adeste, saeva ponti monstra, nunc vastum tume,
ultimo quodcumque Proteus aequorum abscondit sinu, 1205
meque ovantem scelere tanto rapite in altos gurgites.
Tuque semper, genitor, irae facilis assensor meae:
morte facili dignus haud sum qui nova natum nece
segregem sparsi per agros quique, dum falsum nefas
exsequor vindex severus, incidi in verum scelus. 1210
Sidera et manes et undas scelere complevi meo :
amplius sors nulla restat : regna me norunt tria.
In hoc redimus ? Patuit ad caelum via,
bina ut viderem funera et geminam necem,
caelebs et orbus funebres una face 1215
ut concremarem prolis ac thalami rogos ?
Donator atrae lucis, Alcide, tuum
Diti remitte munus ; ereptos mihi
restitue manes. Impius frustra invoco
mortem relictam ; - crudus et leti artifex, 1220
exitia machinatus insolita, effera,
nunc tibimet ipse justa supplicia inroga.
Pinus coacto vertice attingens humum
caelo remissum findat in geminas trabes,
mittarve praeceps saxa per Scironia ? 1225
Graviora vidi, quae pati clausos jubet
Phlegethon nocentes igneo cingens vado :
quae poena memet maneat et sedes, scio.
Umbrae nocentes, cedite et cervicibus
his, his repositum degravet fessas manus
saxum, seni perennis Aeolio labor ; 1230
me ludat amnis ora vicina alluens;
vultur relicto transvolet Tityo ferus
meumque poenae semper accrescat jecur;
et tu mei requiesce Perithoi pater : 1235
haec incitatis membra turbinibus ferat
numquam resistens orbe revoluto rota.
Dehisce tellus, recipe me, dirum chaos,
recipe, haec ad umbras justior nobis via est :
gnatum sequor ; - ne metue, qui manes regis : 1240
casti venimus ; recipe me aeterna domo
non exiturum. Non movent divos preces ;
at si rogarem scelera, quam proni forent !
CH. Theseu, querelis tempus aeternum manet :
nunc justa nato solve et absconde ocius 1245
dispersa foede membra laniatu effero.
TH. Huc, huc, reliquias vehite cari corporis
pectusque et artus temere congestos date.
Hippolytus hic est ? crimen agnosco meum :
ego te peremi ; neu nocens tantum semel 1250
solusve fierem, facinus ausurus parens
patrem advocavi. Munere en patrio fruor.
O triste fractis orbitas annis malum !
Complectere artus, quodque de nato est super,
miserande, maesto pectore incumbens foue. 1255
CH. Disjecta, genitor, membra laceri corporis
in ordinem dispone et errantes loco
restitue partes : fortis hic dextrae locus,
hic laeva frenis docta moderandis manus
ponenda : laevi lateris agnosco notas. 1260
Quam magna lacrimis pars adhuc nostris abest !
Durate trepidae lugubri officio manus,
fletusque largos sistite, arentes genae,
dum membra nato genitor adnumerat suo
corpusque fingit.
<TH.> hoc quid est forma carens 1265
et turpe, multo vulnere ambesum undique ?
Quae pars tui sit dubito ; sed pars est tui :
hic, hic repone, non suo, at vacuo loco.
Haecne illa facies igne sidereo nitens,
inimica flectens lumina ? Huc cecidit decor ? 1270
O dira fata, numinum o saevus favor !
Sic ad parentem natus ex voto redit ?
En haec suprema dona genitoris cape,
saepe efferendus ; interim haec ignes ferant.
Patefacite acerba caede funestam domum ; 1275
Mopsopia claris tota lamentis sonet.
Vos apparate regii flammam rogi ;
at vos per agros corporis partes vagas
inquirite. Istam terra defossam premat
gravisque tellus impio capiti incubet. 1280